Materia?y z których wykonuje si? buty

Skóra

Najwa?niejszym materia?em, z którego wykonuje si? od wieków buty, jest skóra. Jednak skóra skórze nie równa. Istnieje jej kilkadziesi?t rodzajów. Ró?ni je przede wszystkim pochodzeniem (skóra jakiego zwierz?cia), warstwa (licowa lub spodnia) oraz sposób obróbki garbarskiej.

Zale?nie od rodzaju skóry, na zewn?trz wywracana jest warstwa spodnia lub licowa - wierzchnia, poro?ni?ta pierwotnie w?osiem. Innym kryterium jako?ci jest to, czy skóra pokryta jest „bliznami”, czy te? nie. Blizny powstaj? np., kiedy zwierz? ociera si? o drzewo. Skóra u?ywana na buty rzadko nie jest poddawana dalszej obróbce. Najcz??ciej spotykanym sposobem obróbki jest rozci?ganie pozwalaj?ce na zmian? grubo?ci.

Najpopularniejszym sposobem garbowania skór s? k?piele mineralne. Innym - u?ycie garbników pochodzenia ro?linnego, jest to jednak proces bardziej skomplikowany i bardziej kosztowny (metoda stosowana w drogich, eleganckich butach). Bezpo?rednio po garbowaniu skóra poddawana jest hydrofobizacji („wodouodpornieniu”) - niestety, za pomoc? szkodliwych dla ?rodowiska k?pieli chemicznych.

Wodoodporno?? a oddychalno??

Dzi? dzi?ki zastosowaniu wypróbowanych w odzie?y membran równie? i l?ejsze buty z kombinacji skóry i Cordury mog? pokusi? si? o nazwanie ich wodoodpornymi. Ich zalety to przede wszystkim du?o krótszy czas schni?cia ni? w wypadku butów ze skóry oraz ma?a waga. W czasie wyjazdu nie wymagaj? te? skomplikowanej piel?gnacji. Cholewk? trzeba jedynie od czasu do czasu potraktowa? specjalnym sprayem, ale nie ma to w?a?ciwie decyduj?cego znaczenia dla wodoodporno?ci. Spray g?ównie piel?gnuje obuwie i zapobiega nasi?kaniu buta zewn?trznego wod?.

Za wodoodporno?? odpowiedzialna jest - wklejona w but punktowo, aby nie ogranicza? oddychalno?ci - specjalna „skarpeta” z membrany. Od zarania dziejów „wodoodpornego obuwia oddychaj?cego” technik? ??czenia skóry i membrany znacznie udoskonalono, wprowadzaj?c np. wspomniane ju? punktowe klejenie na pi?cie i palcach. Pocz?tkowo ca?? membranow? „skarpet?” smarowano bez skrupu?ów klejem, na czym cierpia?a oczywi?cie jej funkcjonalno??.

Natomiast cz?sto zdarza si?, ?e skarpety lub nogawki spodni nasi?kaj? wilgoci? i „zasysaj?” wod? do wn?trza buta, co stwarza wra?enie nieszczelno?ci. Pomocne bywaj? w tej sytuacji - cho?by i krótkie - stuptuty.

Ktokolwiek jednak my?la?by, ?e „oddychaj?ce” buty po?o?? kres spoconym stopom, nie mo?e by? w wi?kszym b??dzie. Po pierwsze aby membrana w ogóle dzia?a?a, musi istnie? ró?nica temperatur miedzy wn?trzem buta a otoczeniem. Po drugie istniej? pewne ograniczenia techniczne. Membrana jest w stanie odprowadzi? na zewn?trz tylko pewn?, ograniczon? ilo?? p?ynu (potu). Podczas intensywnego wysi?ku, jakim jest dla stóp w?drówka, membrany szybko osi?gaj? granice swej wydajno?ci.

Skarpety

Oddychalno?? buta wspiera równie? odpowiednio dobrana skarpeta; warte polecenia s? skarpety z w?óknami Coolmax, które wydajnie poch?aniaj? wod? i odprowadzaj? j? do zewn?trznej, grubszej skarpety, gdzie mo?e wyparowa?. Najlepiej sprawdzaj? si? nadal kombinacje dwóch skarpet: cienkiej, której zadaniem jest przede wszystkim odprowadzi? szybko wilgo? do zewn?trznej grubszej skarpety, która z kolei ma odprowadzi? wilgo? przez membran? na zewn?trz, a dodatkowo s?u?y jako ochrona stopy przed obtarciem i innymi urazami mechanicznymi podczas jej kontaktu z wn?trzem buta.

Przykry zapach butów po wielogodzinnej w?drówce pochodzi od rozk?adaj?cego si? t?uszczu oraz innych substancji zawartych w pocie. Osoby o sk?onno?ciach do silnego pocenia si? stóp powinny u?ywa? specjalnej zasypki.(talk do stóp który mo?na kupic w ka?dej aptece)

Konserwowanie i piel?gnacja obuwia

Tym wprowadzaniem dochodzimy do sedna sprawy: do impregnacji obuwia. W zasadzie jest tylko jedne dobry schemat czyszczenia butów i przygotowywania ich do w?drówek.

Po pierwsze szykujemy sobie mini warsztat:

B?dziemy potrzebowa?:

1. suszark? do w?osów
2. 2 szmatki (jedna do nak?adania preparatu druga do polerowania)
3. preparat do butów (impregnuj?cy)
4. opcjonalnie (preparat do mycia butów )
5. napój poprawiaj?cy samopoczucie (ja u?ywam do tego dobrze sch?odzonego piwa) napój jest o tyle istotny ?e sam proces czyszczenia i impregnacji jest do?? d?ugi i ?mudny. Musimy zatem zadba? o odpowiedni komfort psychiczny ;)

Teraz zabieramy si? do sedna sprawy:

Zak?adam ?e buty mamy ub?ocone i nie sa nowe.

Etapy naszego dzia?ania

1. Czyszczenie

Czy?cimy bardzo dok?adnie nasze buty z b?ota, piachu oraz innych „obcych elementów” do tego cely pos?u?ymy si? zwyk?ym zmywakiem, szczotk? odrobina myd?a i ciep?a wod?. Zamiast myd?a mo?na u?y? specjalnych preparatów czyszcz?cych które u?atwiaj? wch?anianie w?a?ciwego ?rodka impregnuj?cego:

2. Suszenie

• Buty zawsze suszymy w temperaturze pokojowej w przewiewnym miejscu (z dala od kaloryferów lub innych du?ych ?róde? ciep?a) Suszenie butów, szczególnie skórzanych, powinno przebiega? powoli i w umiarkowanej temperaturze. Suszenie butów w wysokich temperaturach powoduje szybkie starzenie si? skóry, wzrasta sztywno?? i podatno?? na p?kanie. Dodatkowo, nagrzana miejscowo skóra zwi?ksza swoje pory i mimo impregnacji ?atwiej przemaka (impregnat jest szybciej wyp?ukiwany).
• Je?eli zdarzy nam si? przemoczy? buty, nale?y wtedy wypcha? je gazetami. Co jaki? czas wymieniamy gazety a? do momentu, gdy buty b?d? suche.
• Butów nigdy nie syszymy w terenie na nogach w plecaku itp. Nie nale?y tez suszy? butów zbyt blisko ogniska (na nogach)
• Nie suszymy butów na nogach. Suszenie ubranych butów ma miejsce najcz??ciej przy ognisku, zw?aszcza, gdy nie mamy zapasowego obuwia. Siedz?c przy ognisku, przysuwaj?c stopy do ognia najbardziej nagrzewamy nosek buta i przód podeszwy, co mo?e doprowadzi? do deformacji noska i nadtopienia podeszwy. Reszta buta jest s?abo ogrzewana i suszenie przebiega powoli. Dodatkowo, stopy w butach (i mokrych skarpetkach) blokuj? ca?kowicie cyrkulacj? powietrza, suszenie jest bardzo nieefektywne. Znacznie lepiej zdj?? buty i skarpetki, pod stopy po?o?y? na przyk?ad stuptuty, a buty postawi? bokiem na kamieniach wokó? ogniska. Nale?y cz?sto odwraca? buty i sprawdza? czy nie s? zbyt nagrzane. Je?li potrafimy go?? d?o? trzyma? na bucie od strony ogniska to oznacza, ?e temperatura jest bezpieczna dla naszych butów.
• Susz?c buty staramy si? nie podgrzewa? mocno podeszwy. I nie chodzi tu o temperatury mog?ce stopi? gum?, ale o szybsze starzenie si? kleju, którym podeszwa przyklejona jest do buta. Dodatkowo, podeszwa jest dobrze izolowana od wn?trza buta i takie suszenie jest ma?o efektywne.
• Buty suszymy rozsznurowane, ?eby zwi?kszy? cyrkulacj? powietrza. Susz?c buty przy ognisku, warto wyj?? sznurowad?a. Wykonane z tworzyw sztucznych ?atwo si? nadtapiaj?, wystarczy chwila nieuwagi.

3. Impregnacja

Teraz zabieramy si? do najwa?niejszej cze?ci: Impregnacji. Do impregnacji butów ze skóry licowej u?ywamy najlepiej ?rodków na bazie wosku pszczelego. Woski pozyskuje si? na kilka sposobów: z ro?lin, olei mineralnych lub pochodzenia zwierz?cego lub na drodze produkcji syntetycznej.

Do produkcji impregnatów nie stosuje si? czystego wosku pszczelego, ale specjaln? mieszanin? na jego bazie z dodatkiem wosków parafinowych i innych twardych wosków. Wosk pszczeli wnika g??boko w skór? buta, od?ywiaj?c j?, natomiast pozosta?e sk?adniki tworz? ochronn? warstewk? na jego powierzchni. ?rodki takie s? ogólno dost?pne w sklepach. Producenci to np. NIKWAX czy GRANGER’s (osobi?cie polecam ?rodek „g-wax”  firmy Granger’s)

Najlepiej równie? u?ywa? ci?gle tego samego ?rodka do piel?gnacji (lub tego samego rodzaju), poniewa? skóra jest szczególnie wra?liwa na zmiany.

UWAGA! W ?adnym wypadku nie wolno stosowa? t?uszczy, gdy? pod ich wp?ywem z biegiem czasu skóra staje si? g?bczasta i porowata, po drugie t?uszcze rozk?adaj?c si? (z pomoc? bakterii) tworz? kwasy atakuj?ce skór?.

Sposób impregnacji:

1. Nagrzewamy nasze buty przy pomocy suszarki d butów. Trzeba bezwzgl?dnie uwa?a? by nie „sparzy?” skóry butów. Nagrzewanie powierzchni ma na celu otworzenie porów, wtedy impregnat du?o ?atwiej b?dzie si? rozprowadza?a a co najwa?niejsze wnika? w skór?.
2. podgrzewamy te? wosk i nak?adamy go w konsystencji pó?p?ynnej. Szczególnie obficie i dok?adnie smarujemy szwy, ??czenia skóry, ewentualne miejsca uszkodze? skóry ) obtarcia, p?kni?cia itp. Tam nak?adamy wosku na „grubo”. W reszt? powierzchni wcieramy preparat okr??nymi ruchami. UWAGA! Impregnatu z dodatkiem rozpuszczalników NIE WOLNO podgrzewa?. ?atwo si? zapala. 
3. Nak?adanie wosku robimy partiami  - nagrzewaj?c i nak?adajc impregnat na kolejne czesci buta. Gdy ju? ca?y but jest pokryty pierwsza warstwa wosku snów ca?y but podgrzewany suszark?. P?ynny wosk dok?adnie wnika w miejsc wymagaj?ce impregnacji (w tym w zag??bienia szwów i ?aczenia)
4. Ca?? operacj? powtarzamy i k?adziemy 2-3 warstw wosku. Specyfiku nie nale?y nak?ada? zbyt grubo - upo?ledza to naturaln? zdolno?? skóry do oddychania. 

Jak sprawdzi? czy but „wypi?” wystarczaj?ca du?o wosku/impregnatu? Po na?o?eniu ka?dej warstwy nale?y kilkukrotnie zgi?? but  (taj jak by?my w nim chodzili) i je?li w za?amaniach skóry pojawi? si? ?lady jasnego wosku  - to znaczy ?e impregnatu jest za du?o. (wtedy podgrzewamy ca?y but i czyst? szmatka zdejmujemy i nadmiar wosku) UWAGA! Nowe buty te? wymagaj? impregnacji (cho? z zasady powinny by? nas?czone preparatami wodoodpornymi)

Tym oto sposobem (zapewne po kilkudziesi?ciu minutach) dotarli?my do momentu kiedy nasze wyczyszczone i zaimpregnowane buty nadaj? si? do dalszego u?ytkowania :) Pami?tajcie ?e im dok?adnej i starannej na?o?ymy impregnat tym d?u?ej buty b?d? nam za to „wdzi?czne” i tym d?u?ej zachowaj? walory wodoodporno?ci.

Dla prawdziwych maniaków znalaz?em nast?puj?cy przepis na impregnat:

30 proc. ?oju wo?owego,10 proc. parafiny, 10 proc. wosku pszczelego, 30 proc. oleju parafinowego (nie myli? z parafin?), dobre efekty dawa? te? olej lniany, 20 proc. oleju silikonowego (stosowany na przyk?ad w rotacyjnych pompach pró?niowych). Mieszanin? t? nak?ada si? na gor?co, na buty podgrzane w piekarniku elektrycznym nastawionym na temperatur? poni?ej 60?C. Do tego celu doskonale nadaje si? nast?puj?cy patent:

W pudle kartonowym - musi pomie?ci? buty - wycinamy z boku otwór, w który wstawiamy termowentylator (dawniej by? to Farel). Impregnat (podgrzany i stopiony - uwaga, mo?e si? zapali?, je?eli go przegrzejemy) wcieramy wielokrotnie w buty. Je?li mamy buty skórzane z podeszw? przyszyt? (obecnie rzadko??), to szwy nas?czamy czystym woskiem rozpuszczonym w denaturacie. Oczywi?cie, mo?na doda? do impregnatu rozpuszczalnik (terpentyna, nafta, benzyna), wtedy mo?na buty smarowa? w temperaturze pokojowej, ale znacznie lepsze efekty daje impregnacja na gor?co.

Pami?tajcie ?e, nie ka?dy ?rodek nadaje si? do ka?dego rodzaju buta; koniecznie nale?y przeczyta? zalecenia producenta preparatu oraz wypróbowa? ?rodek na niewidocznym miejscu (np. j?zyk buta). Ostro?nie te? nale?y post?powa? w momencie podgrzewania buta (trzeba uwa?a? szczególnie na elementy klejone)

Przechowywanie butów

Pami?tajcie o tym ze o buty po ka?dej wyprawie nale?y zadba? w powy?szy sposób (czyszczenie-impregnacja). Przechowujemy TYLKO CZYSTE obuwie. Do tego celu najlepiej wybra? do?? przewiewne miejsce a do butów (je?li nie b?d? u?ywane przez d?u?szy czas) nale?y w?o?y? prawid?a (mo?na je kupi? za bardzo niewielkie pieni?dze w wielu sklepach). Prosz? te? pami?ta? by na buty nie k?a?? ci??kich przedmiotów. Takie post?powanie doprowadzi do trwa?ego wypaczenia elementów buta, czy te? nawet do jego zniszczenia.

Opracowanie FIA SzacH

?ród?a:
http://www.faq.e-...
http://www.npm.pl

Przy okazji tego artyku?u chcia?bym poinformowa?, ?e ze wzgl?du na osi?gni?cie maksymalnej ilo?ci uczestników, zapisy na OSB FIA zosta?y zamkni?te. Zapraszamy ponownie za rok!